Kimyasalların Adlandırılması ve Sınıflandırılması
Adlandırma
Kimyasalların isimlendirilmesi uluslararası kriterlere göre birkaç şekilde yapılmaktadır. Özellikle organik maddelerin isimlendirilmesinde farklı yöntemler kullanılır. Ayrıca kimyasalların yaygın kullanılan ticari isimleri de bulunmaktadır.
Sistematik adlandırmada, iyonik bileşikler, metal-ametal bileşikleridirler. Bunlar, metal adı + ametal adı + «ür» eki getirilerek isimlendirilirler.
Örneğin; KCl: Potasyum klorür, MgBr: Magnezyum bromür. Al2S3: Alüminyum sülfür gibi.
Çok atomlu anyonlarla yapılırken anyonun adı söylenir.
Örneğin; NaOH: Sodyum Hidroksit, Al2(SiO3)3: Alüminyum silikat gibi.
Kovalent bileşikler, ametal-ametal bileşikleridirler. Latince sayılar söylenir.
Örneğin; CO2: Karbon dioksit, N2O3: Diazottrioksit, CCl4: Karbon tetra klorür gibi.
Halojenli asitler,iki türlü olabilir. HCl: Hidrojen klorür veya hidroklorik asit; HF: Hidrojen florür veya hidroflorik asit; HI: Hidrojen iyodür ve ya hidroiyodik asit gibi.
Oksiasitlerde,«it» ile biten anyonlarla yapılırsa «öz asit», «at» ile biten anyonlarla yapılırsa «ik asit» şeklinde adlandırılır.
Örneğin; HNO2: Nitröz asit,HClO2: Kloröz asit, H2SO3: Sülfüröz asit; HNO3: Nitrik asit, H2CO3: Karbonik asit, H3PO4: Fosforik asit, H2SO4: Sülfürik asit gibi.
Bazı kimyasallar sistematik adlandırmanın dışında isimler alabilirler.
Örnek :
• Sistematik olmayan adlandırmaya örnekler: benzen= benzol, benzin= gazolin, etil alkol= etanol, hidrojen klorür= tuz ruhu, nitrik asit= kezzap, sodyum hidroksit= kostik soda.
Sınıflandırma
Uluslararası çalışma örgütü (ILO)’ya göre, sınıflandırmada dikkate alınacak genel kriterler şunlardır.
• Kimyasal ve fiziksel özellikler
• Vücudun tümüne akut veya kronik olarak etki eden toksik özellikler
• Aşındırıcı ve tahriş edici özellikler
• Alerjik ve hassasiyet etkileri
• Kanserojen etkileri
• Genetik etkileri
• Üreme sistemine etkileri
Avrupa Topluluğu Konseyi, kimyasalları sağlık riski bakımından çok toksik, toksik ve zararlı olmak üzere üç seviyede derecelendirmekte ve daha sonra 11 alt sınıfa ayırmaktadır. Birleşmiş Milletler tarafından hazırlanan tavsiye kararı gereğince de kimyasallar 9 sınıfa ayrılmaktadır.
Türkiye’de kimyasalların sınıflandırılması, fizikokimyasal özelliklerine göre, patlayıcı, oksitleyici, çok kolay alevlenir, kolay alevlenir ve alevlenir maddeler; sağlık üzerindeki etkilere göre, çok toksik, toksik, zararlı, aşındırıcı, tahriş edici, hassaslaştırıcı, kanserojen, mutajen ve üreme sistemine toksik maddeler; çevreye olan etkilere göre de çevre için tehlikeli maddeler şeklindedir.
